سوره ‏ای در قرآن هست بنام سوره دخان می‏فرماید: «بسم الله الرحمن الرحیم حم و الکتاب المبین انا انزلناه فی لیلة مبارکه انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم» خوب خداوند مبارک است چون می‏گوییم «تبارک الذی» یعنی خدا مبارک است قرآن مبارک است چون می‏گوییم «کتاب انزلناه مبارکا» مبارک کلمه مبارک برای قرآن هم آمده مرکزی که وحی نازل شد مبارک است چون قرآن می‏فرماید که محل نزول قرآن مبارک است چون قرآن می‏فرماید «ببکة مبارکا» بکه یعنی مکه مبارک است زمان هم مبارک است زمانی هم که قرآن نازل شد زمان نزول هم مبارک است چون می‏فرماید که «انا انزلناه فی لیلة مبارکة» شب قد ر شب مبارکی است سوره «انا انزلناه» هم این را دارد «انا انزلناه فی لیلة القدر» ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.

1- شب قدر، شب اندازه گیری
شب بیست و سوم شب قدر است. قدر یعنی اندازه گیری. هر چیزی حساب و کتابی دارد. قرآن می فرماید تمام نعمتهائی که به شما می رسد خزینه‌اش پهلوی ما است. به مقداری که حکمت است صادر می کنیم. «إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ» الحجر/21 یعنی چیزی نیست مگر اینکه خزینه‌اش پهلوی ما است، «و ما ننزله الا بقدر معلوم» یعنی خزینه پهلوی ما است به مقدار خاص نازل می کنیم. مثل اینکه سماور پر از چای است، منتهی شما لیوانی بریزید، چای کمرنگ بریزید، پررنگ بریزید آنها مربوط به این است که چقدر عقل شما قضاوت کند که برای که چه چای بریزید، یعنی خزینه‌اش در سماور است اما یک استکان یک استکان.. منتهی از سماور ما کم می شود ولی از خزینه خدا کم نمی شود. یک مثل هم برایتان بزنم، یک آیه داریم در قرآن می فرماید «مِثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنطِقُونَ» الذاریات/23 مثل اینکه دارید حرف می زنید. خزینه حرف حلق شماست، منتهی چند کلمه به یکی بگوئی، این اختیارش دست شماست. یعنی قدرت سخنرانی در بدن هست اما استفاده از این قدرت به مقداری است که شما صلاح بدانید. چطور شما توان سخن دارید، منتهی هر چه می توانید که حرف نمی زنید، به مقداری که لازم است، حرف می زنید. «مِثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنطِقُونَ» یعنی همانطور که شما قدرت نطق دارید، منتهی از این قدرت کم کم استفاده می کنید به مقداری که صلاح می دانید، خدا هم قدرت دارد، از قدرتش تدریجا، آن مقداری که حکیمانه هست عرضه می کند.

هيچ مناسبتي بيشتر از احياء و دعا ندارد بنابراين بحث ما بحث دعا است دعا و رمضان هم به هم جفت شده قرآن و آيات روزه و آيات دعا با هم جفت شده «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي» (بقره/186) را با هم بشنويم پس موضوع بحث دعاست.

زماني که سوال مي‌کنند از تو بندگان من آمدند گفتند يا رسول الله دعا مي‌خواهيم بکنيم داد بزنيم يا يواش بگوييم فرمودند من نزديک هستم يواش بگوييم اگر سوال کردند بندگان من از من بگو من نزديک هستم قريبم اجابت مي‌کنم اجابت کننده را حتي اگر بيايد سراغ خودم پس استجابت از خودم بخواهيد و به خودم ايمان بياوريد در اين آيه خدا هفت بار گفته خودم…. يعني لطيفترين آيات قرآن به قول الميزان اين آيه است چون مي‌گويد «إِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي» بندگان خودم «عَنِّي» از خودم «فَإِنِّي» خودم «أُجِيبُ» خودم اجابت مي‌کنم به شرط اينکه دعاکننده بيايد سراغ خودم «دَعْوَةَ الدَّاعِ» استجابت از خودم بخواد، به خودم ايمان بياورد اين خيلي آيه لطيفي است

1- اهميت شب بيست و سوم ماه رمضان

اول كه بدانيد شب بيست و سوم از شب نوزدهم و شب بيست و يكم مهمتر است. به همين خاطر شب بيست وسوم، اعمال اضافه دارد. غير از دعاهاي شب قدر سوره‌ي روم و عنكبوت دارد. دو تا غسل مستحب است انسان بكند. يكي سر شب، يكي آخر شب… آمد خدمت حضرت گفت: آقا من نمي‌توانم بيايم در روستا هستم. اجازه بده يك شب بيايم. گفت: اگر بنا است يك شب بيايي شب بيست سوم بيا. دلايلي داريم كه شب قدر شب بيست و سوم است كه «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيرٌْ مِّنْ أَلْفِ شهَْرٍ» «أَلْفِ» يعني هزار، «أَلْفِ شهَْرٍ» يعني هزار ماه. شب قدر مساوي با هزار ماه است. هزار را تقسيم بر دوازده ماه بكنيد، هشتاد و چند سال مي‌شود. شبي به اندازه‌ي هشتاد و چند سال است. تمام خوبي‌هاي يكسال، خيرات يكسال يا گرفتاري‌هاي يكسال، شب قدر اندازه‌گيري مي‌شود. شب قدر را خواسته باشيم تشبيه كنيم، مثل روزي است كه رئيس جمهور بودجه‌ي يكسال را تحويل مجلسي‌ها مي‌دهد. يعني تصويب بودجه‌ي يكسال. يعني هر وزارتخانه‌اي هرچه پول مي‌خواهد روزي كه چه مي‌گويند… رئيس جمهور اين لايحه، روزي كه لايحه‌ي بودجه را مي‌دهد، شب قدر لايحه‌ي بودجه يعني تمام خيرات و تمام شرها شب قدر اندازه‌گيري مي‌شود. بنابراين داريم كه حضرت به چشم بچه‌هايش آب مي‌پاشيد، مي‌گفت: امشب را نخوابيد. امشب را نخوابيد. اين مسئله‌ي مهمي است.

فضائل امیرالمؤمنین  (منبر ده دقیقه ای)فضیلت سوم

فضائل امیرالمؤمنین  (منبر ده دقیقه ای)فضیلت اول

عفو و گذشت امام علی علیه السلام 

کلام حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام به اصبغ بن نباته

سئوالات صعصعة ابن صوحان

چهل آیه از فضائل امیرالمؤمنین در قرآن

نماز و زکات

چنان چه بیان شد در مراسم نماز، همه اصناف شرکت می‌کنند، و مساوات و برادری اسلامی آن‌ها آشکار می‌شود. در ضمن ادای نماز و خواندن دعایی که در قنوت است، در دو خطبه و سخنرانی پس از نماز، عالی‌ترین دروس به همگان آموخته می‌شود، و مطالب لازم و مورد حاجت به عموم گوشزد می‌گردد، و از همه دعوت می‌شود تا در پیش بردن مقاصد اسلام و تعظیم شعایر و تعمیم علم و دانش و امر به معروف و نهی از منکر، مجاهدانه کوشش کنند.
کسانی که دارای مخارج سال خود هستند و یا دارای کار و پیشه‌ای می‌باشند که درآمد آن‌ها وافی به مخارج سال آنهاست، در اعطای زکات و کمک به مستمندان شرکت می‌کنند.

فصل شانزدهم: عید سعید فطر

اشاره

اسْئَلُکَ بِحَقِّ هذَا الْیَومِ الَّذِی جَعَلتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً[166]

غرض از «عید» نه آن است که از باب جلال جامه ناز بپوشند به الطاف مزید ای خوش آن عید، کز آن شاه و گدا خوش باشند که چنین «عید سعید» است و جز این نیست سعید
در روز «عید فطر» همه مسلمانان در سراسر جهان، غرق احساس افتخار بوده و سربلند و سرافرازند که ماه مبارک رمضان را با توفیق به پایان رسانده و از برکات معنوی و تربیتی آن مستفیض شده‌اند.

فصل پانزدهم: رمضان از دیدگاه «اسلام» و «ما»

بی‌تردید کسانی که می‌خواهند اسلام را در آینه اعمال و رفتار اجتماع مسلمانان این عصر ببینند و آن جمال نورانی و خورشید جهان تاب را در چنین منظر و آیینه تیره و تار زیارت کنند، سخت در اشتباهند.
اگر تصویر چهره اسلام ممکن بود و یک نفر آگاه به تمام تعالیم و امتیازات و هدایت‌های اسلام و برنامه‌های تربیتی و جامع آن، چهره زیبای آن را تصویر می‌کرد، از هر اثر هنری دیگر زیباتر و جالب‌تر می‌شد.
اگر خدای جهان و آفریننده زمین و آسمان- که نعمت اسلام را به وسیله حضرت خاتم الانبیا انعام و اعطا فرمود- آن را به صورتی تمثیلی می‌ساخت، یقیناً زیبایی و جمال آن صورت، خلق اوّلین و آخرین را از خود بی‌خود می‌کرد.
چنان چه هم اکنون جمال روحانی و روح‌بخش و دل نواز اسلام، فلاسفه محقّق و علما و دانشمندان متتبّع را مجذوب و دل باخته ساخته است.

تعیین شب قدر

هر چند در تعیین شب قدر اختلاف است، ولی قول معتمد و محقّق- که از روایات معتبره گرفته شده- این است که از شب «نوزدهم» و «بیست و یکم» و «بیست و سوّم» ماه رمضان بیرون نیست و به احتمال قوی- که برخی از احادیث هم مثل «روایت جهنی» مؤید آن است- شب قدر، شب بیست و سوم است و از برخی اخبار دیگر استفاده می‌شود که هر یک از این سه شب «شب قدر» است.

شب قدر

انّا انْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدرِ[145]

«شب قدر»، شب نور، رحمت، شب نزول قرآن و مَطْلَع خیرات و سعادات، و هنگام نزول برکات و سرآغاز زندگی نوین بشر و مبدأتحوّل و تاریخ کمال واقعی انسان‌هاست.
شبی که اگر نبود و نیامده بود، شب تیره بدبختی انسان به پایان نمی‌رسید و بامداد نیک‌بختی او طلوع نمی‌کرد و از بند اسارت اقویا و استعمارگران آزاد نمی‌گشت.

بهترین روش

بهترین روش‌ها برای ترمیم و جبران گناه و اعاده حیثیت و شرافت گناهکار- که از عوامل مهمّ تربیت و تهذیب اخلاق و تصفیه ارواح نیز هست و در عین حال از سهولت و آسانی و وسعت دین اسلام حکایت می‌کند و شرافت و آبروی گناهکار را در نزد دیگران نمی‌ریزد و وجدان و قلب او را از تاریکی و کدورت پاک می‌سازد- استغفار، طلب آمرزش و توبه و بازگشت به سوی خدا است.
اسلام در ضمن بسیاری از تعالیم اجتماعی، حفظ شرف و موقعیت و مقام اجتماعی و حرمت و آبروی افراد را منظور داشته و کشف و آشکار شدن نهانی‌های کارهای مردم را نخواسته و افشای معایب و اشاعه فحشا را به شدّت ممنوع کرده است.
نظر اسلام آن است که هر که قدمش به سنگ معصیتی خورد و لغزشی او را به زمین انداخت، باید به پا خیزد و در راه خدا و به سوی خدا قدم بردارد و از مجاهده و کوشش باز نایستد.

بهترین دعاها

بهترین دعاها، دعایی است که برای زیادتی معرفت و نورانیت قلب، پاکی و صفای باطن، حسن عاقبت و توفیق در کارهای خیر، کسب ثواب، تخلّق به اخلاق حمیده، انجام وظایف اسلامی، طلب مغفرت و آمرزش و تقرّب به درگاه باری تعالی باشد.
این گونه دعاها یقیناً مستجاب است و آثار اجابت آن خیلی زود ظاهرمی‌شود و شخص با این‌گونه ادعیه به سوی خدا سفر می‌کند و به درگاه او نزدیک می‌شود.
ادعیه دیگر در صورتی مستجاب می‌شود که با سنن الهی مطابق بوده، و از سوی دیگر موافق مصلحت دعاکننده باشد.
گاهی ما دعا می‌کنیم و در آن دعا از خداوند بلا و گرفتاری را برای دیگری طلب می‌کنیم، که این گونه دعاها یقیناً مستجاب نیست و خداوند عادلِ حکیم حلیم، منزّه از این است که چنین دعاهایی را مستجاب فرماید.

رمضان، ماه دعا

وَقالَ رَبُّکُمْ ادْعُونِی اسْتَجِبْ لَکُم انَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَن عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ 120]
یکی از وظایف و برنامه‌هایی که روزه‌داران در ماه رمضان اجرا می‌نمایند، دعا و مناجات و طلب حوایج از خداوند قاضی الحاجات است.
خواندن دعا و طلب خیرکردن از خداوند در هر زمان، مستحب و توان بخش روان و از اسباب نشاط دل، انبساط خاطر و تجدید قوای فکری و روحی است.

فصل چهاردهم: روزه، مدرسه عالی اجتماعی

اشاره

چنان چه می‌دانیم روزه دارای فواید، حکمت‌ها، مصالح روانی و اخلاقی، جسمی، اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی، درمانی و حتّی سیاسی است و باید در هر یک از این فواید جداگانه و مستقل به بحث پرداخت و تذکّر و توجّه به این فواید یقین مسلمان را به دین اسلام، زیاد و اطمینانش را به حکمت خدا در تشریع این فریضه بزرگ قوی‌تر می‌سازد.
در این مجال، می‌خواهیم برخی از حکمت‌های اجتماعی روزه را یادآور شویم؛ تا در روشنایی آن به اوضاع اجتماعی کنونی نیز توجّه کنیم و از ماه رمضان و آیین روزه‌داری برای اصلاح وضع اجتماعی خود کمک بگیریم.

فصل سیزدهم: نقش روزه در روح انسان

انسان در زندگی و در راه ترقّی و تکامل، باید با دشواری‌ها و سختی‌ها دست و پنجه نرم کند و از گردنه‌های خطرناکی عبور نماید و رنج‌ها و زحماتی را در این راه متحمّل شود، تا به سر منزل مقصود برسد؛ و تا بر این دشواری‌ها پیروز نشده و این گردنه‌ها را پشت سر نگذارد، به مقام کمال انسانیت واصل نخواهد گشت.
متاعب، صدمات و خطرات، بشر را آزموده و پخته و خالص می‌سازد؛ به شرط آن که بتواند با صبر و شکیبایی با آن‌ها روبرو شود، ثبات ورزد و از میدان به در نرود.

توجه به یک نکته

نکته‌ای که در این جا باید به آن توجّه داشت این است که: برخی از ملل به جای عقاید صحیح و حق، و کیش معقول و دین خردپسند، و توحید خدا، خرافاتی را پذیرفته و به آن ایمان دارند.
این ملّت‌ها یا از اساس، عقاید خرافی داشته؛ یعنی، کیش آن‌ها مبنای منطقی و پاک نداشته و یا اگر داشته به واسطه علل و دسایس و حوادث و تحریفات خرافاتی که داخل آن دین شده، به شرک و پرستش غیر خدا آلوده گشته است؛ که چون تاریخ روشن و کتاب دست نخورده و مورد اعتماد هم در دست ندارند، نمی‌توانند آن خرافات را از حقایق جدا کنند؛ مانند: کیش مسیحیت کنونی. از این جهت ناچار به ضدیت با علم برخاسته و در میدان مبارزه با دانش‌های بشر، شکست خورده و ایمان پیروان آن مذاهب، سست و بی‌اثر گردیده است.

فصل دوازدهم: روزه و سیر زمان

نقش علم در ایمان

به گواهی دانشمندان بزرگ غرب و شرق، پیشرفت‌های علمی و صنعتی روز افزون- که حکایت از استعداد وسیع و توان اندیشه بشر دارد- به هیچ وجه موجب سستی ایمان به خدای جهان و برنامه‌های آسمانی و هدایت‌های اخلاقی و اجتماعی پیامبران نمی‌شود؛ و اصولا تا آنجا که فکر دوربین بشر به کاوش‌های بزرگ علمی توفیق یافته و به کشف مجهولات بسیار نایل شده، هیچ رابطه‌ای میان ترقّی دانش و صنعت، و کاهش نیروی ایمان یافت نشده و پس از این هم رابطه‌ای پیدا نخواهد شد؛ بلکه هر چه بشر در ناحیه کشف قوای طبیعت و تسخیر زمین و آسمان قدم به جلو بر دارد، نیروی ایمان او استوارتر و احساس او به آن وجود بزرگ (خدا)- که تمام این نظامات جهان، از کهکشان‌ها تا ذرّه و اتم را برقرار کرده- بیشتر می‌شود.
تاریخ سیر ادیان نشان می‌دهد که به موازات ترقّی علم و دانش، ایمان واقعی بشر نیز همواره رو به تکامل بوده است.

فصل یازدهم: روزه و آموزش آزادی

حضرت مولای متّقیان علیه السّلام رهبرآزاد مردان و آزادی‌خواهان می‌فرماید:
الاحُرٌّ یَدَعُ هذِهِ اللُماظَةَ لِاهلِها انَّهُ لَیسَ لِانُفسُکِمُ ثَمَنٌ الّا الجَنَة فَلا تَبِیعوها الّابِها[105]
آیا آزاده‌ای نیست که این بازمانده غذای دهان دیگران (دنیا) را برای اهلش بگذارد؟ به درستی که برای جان‌های شما بهایی غیر از بهشت نیست؛ پس آن را به غیر بهشت نفروشید.
نظامی شاعر حکیم می‌گوید:
دگر باره پرسید آن شهریارکه: «تو کیستی من کیم در شمار؟!»
چنین داد پاسخ سخن‌گوی پیرکه: «فرمان دهم من، تو فرمان‌پذیر!
مرا بنده‌ای هست نامش هوادل من به آن بنده فرمان رواتو آنی
کِی آن بنده را بنده‌ای‌پرستار ما را پرستنده‌ای!»

برنامه عبادی رمضان

یکی از برنامه‌ها، همین برنامه «روزه ماه رمضان» است.
آیا می‌دانید و هیچ فکر کرده‌اید که اجرای این برنامه در هر سال تا چه حد انسان را به خود باز می‌گرداند و ضمیر فرد را آگاه و شعورش را بیدار می‌سازد؟!
آیا اندیشیده‌اید که اجرای برنامه ماه رمضان توسّط انسان‌هایی که در عصر ما گرفتار مسایل مادّی وحیوانی، مسابقات بیهوده، شهوت‌رانی‌های بی‌نهایت کثیف و شرم‌آور، شرکت در مجالس لهو و لعب و رقص و قمار، می‌گساری و صدها آفت دیگر شده‌اند، چه آثار نیک و سودمندی دارد و چگونه آنان را از منجلاب این پلیدی‌ها نجات می‌دهد؟

فصل دهم: برنامه‌های عبادی، نجات‌بخش انسان

اشاره

بشر دنیای مادّی، انسان عصر فضا، جهان طغیان غرایز حیوانی، بشر سرکش و رها شده از التزامات اخلاقی، جوامع ماشینی و اجتماعات سرمایه‌داری که شب و روز از زحمت و تلاش و کار و کوشش برای یک زندگی پر از حرارت مادی آرام نمی‌گیرند؛ اجتماعاتی که رهبران آن‌ها در بند مادیات گرفتارند و فرصت ندارند که امور جهان را از منظر فضیلت و انسانیت بنگرند و با عینک تقوا و شرف، اوضاع به هم پیچیده و دشوار آن را مطالعه نمایند؛ جوامعی که در آن رشته‌های محکم و استوار فضیلت، پاکدامنی و عفاف یکی پس از دیگری گسسته می‌شود، هر روز ناراحتی‌های روحی و فکری و بی‌اعتمادی تازه‌ای بر سرشان سایه می‌افکند.

فصل نهم: روزه و پرورش وجدان

در نهاد انسان نیرویی آسمانی و قوّه‌ای ملکوتی است که او را به کارهای نیک تشویق کرده و از کارهای زشت باز می‌دارد.
همه این نیرو را در اعماق باطن خود می‌یابند و پیروی از آن را کمال و فضیلت می‌دانند. و تنها از کسانی می‌توان انتظار و توقّع امانت‌داری، صداقت و عدالت داشت و به خیر و نیکی آنان دل بست که این نیرو در آنان زنده و بیدار است. و این نور در نهاد هر کس به خاموشی گرایید، دیگر نباید از او انتظار عدالت، فضیلت، شرف و آدمیت داشت.

فصل هشتم: روزه، عبادتی آسان

اشاره

یُرِیدُاللهُ بِکُمُ الیُسْرَ[79]
شریعت اسلام با فطرت بشر هماهنگ، و احکام آن، خواسته‌های واقعی فطرت و طبع سلیم و ذوق مستقیم است. اسلام به خرد و نیروی اندیشه بشر اهمیت فراوان داده و او را به تعقّل و کنجکاوی و تحقیق تشویق می‌کند و کسانی را که از حکومت عقل و مراجعه به آن سرباز می‌زنند، سرزنش و توبیخ می‌نماید.
تعالیم اسلام تحمیلی بر روح پاک انسانیت ندارد و وجدان بشر از این که روش خود را با آن تعالیم منطبق سازد، سنگینی و فشاری را احساس نمی‌کند.
یگانه صراط مستقیم و کوتاه‌ترین راه به سوی مقاصد عالیه، برنامه‌های اسلام است که مصالح دین و دنیا، جسم و روح و فرد و اجتماع را با هم جمع نموده است.

مسلمانان صدر اسلام و مسلمانان معاصر

به راستی که قدرت و توانایی مسلمانان صدر اسلام در فراگرفتن تعالیم و به کار بستن آن عجیب بوده که ایمان را با حرکت، و معرفت را با قیام و نهضت، هم‌دوش ساخته و در میادین گوناگون حیات، پیش‌روی می‌کردند.
ولی امروزه شخصیت مسلمانان مورد هجوم افکار و آرای فاسد واقع شده و اوهام و شکوک و جهالت به واقعیت‌های دین اسلام، توانایی عرض وجود و فعّالیت و استقامت آنان را ضعیف ساخته است.
میان افکار و آرایی که به مسلمانان تعلیم داده می‌شود، با افکار و تصوّراتی که از قرآن بر می‌آید، از زمین تا آسمان و از شرق تا غرب فاصله است.
مسلمانانی که سوره‌هایی مانند: سوره برائت را تلاوت کرده و با جان خود حقایق آن را آمیخته بودند، به جهان و اجتماع و افراد، و زن و فرزند و خویشان و بستگان با چشمی غیر از چشم‌های ما می‌نگریستند. همّت بلند و نظر رفیع آن‌ها را هیچ چیز غیر از رضای خدا و اعتلای کلمه اسلام و ساختن یک اجتماع اسلامی متحرّک و آزاد، قانع نمی‌ساخت.

داستان عوف بن حارث

و نیز در جنگ بدر بود که عوف بن حارث عرض کرد: «یا رسول الله! ما یضحِکُ الرَبُّ مِن عَبدِه؟؛ چه کاری سبب خشنودی و رضای خدا از بنده‌اش می‌شود؟»
آن حضرت فرمود:
«غَمسُهُ یَدهُ فِی العدّوِ حاسِراً؛
دست را برهنه در دشمن فرو بردن.»
عوف زرهی را که بر تن داشت بیرون آورد و بینداخت؛ شمشیر بگرفت و جهاد کرد تا شهید گشت.[72]

داستان ابی الدّحداح

در شأن نزول آیه شریفه:مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِیرَةً[68]
در کتب تفسیر روایت شده است که پیغمبراعظم صلّی‌الله علیه وآله وسلّم فرمود:
مَن تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فَلهُ مِثلاها فِی الجَنَة[69]
هر کس صدقه‌ای بدهد، در بهشت دو چندان برای اوست.

جهان، مسخّر انسان

پیش از این که بشر عملا دست به کار تصرّف کرات و مسافرت به ماه شود، دانشمندان به استناد آیات قرآن این استعداد را برای بشر ثابت می‌دانستند.
یکی از آیاتی که امکان نفوذ و دست یافتن بشر را به آسمان و کرات آسمانی اعلام کرده است، این آیه کریمه است:
یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ 60]
به نظر ما صریح‌ترین آیاتی که به تسخیر بشر بر آسمان و زمین و آن چه در آن‌هاست دلالت دارد، آیاتی است که چند رقم از آن‌ها را در اینجا می‌آوریم:
1. وَسَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَالْنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالْنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ 61]

فصل ششم: هلال ماه رمضان

اشاره

رَبِّی وَرَبِّکَ الله رَبَّ العالَمِین 56]
اینک بیش از هزار و چهارصد سال است که مسلمانان هلال ماه رمضان را با نشاط و اقبال بسیار به عبادت خدا و شور و سرور استقبال می‌کنند، و مانند کسی که مدّت‌ها انتظار بازگشت عزیزترین مسافر را کشیده، از مقدمش غرق شادی و خشنودی شده، خدای را بر این توفیقی که یافته‌اند سپاس‌گزاری می‌کنند.
سپاس‌گزاری می‌نمایند؛ چون میهمان خدا شده و در دار الضّیافه حق، به کرامت و شرافت مشرّف شده‌اند:
وَهُوَ شَهرٌ دُعِیتُم فِیهِ الی ضِیافةِ اللهِ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِن اهلِ کَرامةِ اللهِ 57]

پس ای روزه‌دار عزیز! قدر خود را بدان و فرق خود را با روزه خواران نادان و شکم پرست که بی عذر شرعی روزه خواری می‌کنند، بشناس.
متوجّه باش که تو نیرومند و قوی هستی! تو هستی که سرسختانه و با احاطه بر امیال نفسانی، پیروز شده و کشوری را که قهرمانان زورمند و پیلتن از فتح آن عاجز شده‌اند، فتح کرده‌ای!

فصل چهارم: قرآن، کتاب زندگی

تمسّک به قرآن

ما مسلمانان بر آن عقیده‌ایم که قرآن، نور و رحمت و هدایت به سوی خیر و سعادت است و کافی تر و جامع‌تر از آن دستوری برای بشر نیامده و نخواهد آمد و جامعه انسانی با وجود احکام قرآن و مکتب اسلام به هیچ نظام و قانون دیگری احتیاج ندارد.
شک نداریم که اگر تعالیم قرآن به اجرا درآید، نقاط ضعف و نابسامانی‌هایی که زندگی جوامع بشری را فرا گرفته، مرتفع خواهد شد و برادری و عدل و داد، جهان را فرا خواهد گرفت.

گواهی بیگانگان بر عظمت قرآن
1. دکتر شبلی شمیل، لبنانی، متوفّی 1917 میلادی، مؤلّف کتاب «الحقیقه» در قصیده مشهوری که در مدح رسول اعظم صلّی‌الله علیه وآله وسلّم دارد، می‌گوید:
دَع مِن مُحمد فِی صدی قُرآنِه‌لا قَد نَحاه لِلحمه الغایاتِ
انّی وَان اکُ قَد کَفَرتُ بِدِینِه‌هَل اکفُرَنَّ بِمُحْکَمِ الآیاتِ
وَمَواعِظ لَو انَّهم عِملُوا بِهاما قَیدُوا العُمرانَ بِالعادات
بِبَلاغَه القُرآنِ قَد خَلَبَ النُهی

فصل سوّم: رمضان، ماه نزول قرآن
اشاره

حکمت این که تلاوت قرآن در این ماه فضیلت و ثواب بیشتری دارد نیز محتمل بر این است که چون این ماه، ماه نزول قرآن است، هیچ زمانی برای قرائت قرآن و الهام گرفتن از علوم و معارف آن، از این ماه مناسب‌تر نیست.
همان‌گونه که نبوّت محمّدیه، نبوّت جاودان و پیامبری به سوی همگان است، قرآن مجید نیز کتاب جاودان و پاینده این نبوّت می‌باشد که برای جهانیان نور و دعوت پایدار به توحید، حق و عدالت، صلح و صفا، آزادی و مساوات، رحمت و هدایت، شفای بیماری‌های اجتماعی،اخلاقی و فکری، در مرور تمام ازمنه و اعصار است.

بدا به حال کسی که ماه رمضان را به گناه و معصیت سر برد و از آمرزش خدا محروم گردد. بکوشید تا علاوه بر مراسم و آداب ظاهری روزه و خودداری از خوردن و نوشیدن و ترک سایر مفطرات اندام و اعضا، خود را نیز به پرهیز از گناهان عادت داده و فکر و اندیشه خود را نیز از افکار پلید و اندیشه‌های ناپاک و شیطانی، پاک و منزّه سازید.
بکوشید تا کار و رفتاری را که با آثار، فواید و مقاصد معنوی، تربیتی، جسمی و ... روزه سازش ندارد، انجام ندهید.
از غیبت کردن بپرهیزید؛ دشنام ندهید؛ بدخویی ننمایید؛ سخنان تند و درشت نگویید؛ کم حوصله و بی شکیب نباشید؛ به دنبال بی عفتی نروید؛ از چشم چرانی و نگاه به نامحرم بپرهیزید؛ با دست و زبان، مردم را نیازارید؛ حرام نخورید؛ مفاخره نکنید؛ به هم بزرگی نفروشید؛ به زیردستان ترحّم کنید؛ به سالخوردگان احترام نمایید؛ صله رحم به جای آورید؛ از فقرا و بی‌نوایان دستگیری کنید؛ از بیماران عیادت و پرستاری نمایید و حیا و آزرم پیشه سازید.

قرآن، مؤمنان را ندا می‌دهد و فرمان تشریع روزه را ابلاغ می‌کند و مؤمنان- که گوش به فرمان خدای‌شان سپرده‌اند- به محض صدور امر الهی برای اطاعت، بدون هیچ درنگ و تردیدی اقدام کرده و روزه می‌گیرند و به مجرّد رؤیت هلال ماه، خویش را با یک جهش معنوی از قید عاداتی که داشته‌اند، آزاد می‌سازند.

2. جمله:
«... کَما کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبْلِکُم»،
بیان این است که روزه تکلیفی تازه و بی‌سابقه جهت پرهیز از خوردنی‌ها، نوشیدنی‌ها، التذاذ جنسی و سایر مفطرات نیست؛ بلکه در ادیان و شرایع گذشته نیز فرض و واجب بوده است.
این بیان، که حاکی از دل جویی خاصّ ربوبی است، احساس زحمت و رنجی را که در ترک مفطرات است کم می‌کند و از جنبه روانی، روزه دار را نیرومند و با شکیب می‌سازد.